Nasze materiały pobrano już 217993745 razy. Oświadczenie woli oznacza chęć danego człowieka do wywołania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Zgodnie z art. 60. Kodeksu cywilnego oświadczeniem woli jest każde ujawnienie woli w sposób dostateczny - może być to zrobione w formie ustnej, pisemnej, współcześnie także elektronicznej.
Należy jednak mieć na uwadze to, że nawet w takiej postaci jest to dość uciążliwa procedura występowania. Aby wystąpić z typowej organizacji społecznej należy mieć uregulowane wobec niej zobowiązania (na ogół składki, inaczej mamy do czynienia z dyscyplinarnym wykluczeniem) oraz należy złożyć oświadczenie woli.
Niekoniecznie. Wprawdzie KRK ostatnio utrudnił dostęp do aktu apostazji, ale skoro w świetle innych przepisów jest to działanie uprawomocnione, nie pozostaje nic innego, jak spełnić warunki, a ponadprogramowymi fanaberiami batmana się nie przejmować. > Nie było to pierwsze negatywne zachowane księdza wobec mojej osoby.
Do tej pory jednak nie poznaliśmy tych danych. Wszystko wskazuje jednak na to, że apostazji przybywa. Tylko w archidiecezji krakowskiej jeszcze kilka lat temu rocznie taki akt składało 50-60 osób. W 2020 roku apostazji dokonało aż 445 osób. Archidiecezja poznańska wyliczała z kolei, że w 2020 roku 370 osób wypisało się z Kościoła.
Według polskiego prawa każda osoba po śmierci może być potencjalnym dawcą tkanek i narządów, jeżeli za życia nie wyrazi sprzeciwu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów. Lekarze jednak zawsze pytają bliskich zmarłego, jaka była jego wola. Stąd tak ważne jest, by w domu o tym rozmawiać. 18-letni Szymon uratował życie sześciu osób.
lirik lagu rohani satu satunya yang kuandalkan. Zgodnie z definicją apostazja oznacza odstępstwo od wiary. Dziś coraz częściej utożsamiana jest z formalnym wystąpieniem z Kościoła katolickiego. Apostazja z j. greckiego oznacza "odstąpienie", "zdradę", "odstępstwo". W pierwotnym znaczeniu terminu tego używano na określenie całkowitego porzucenia wiary chrześcijańskiej. Później pojęcie to zostało zaczerpnięte przez religie i wyznania niechrześcijańskie. Apostazja w Kościele katolickim W starożytności apostazją było każde odstępstwo od wiary chrześcijańskiej. Dziś pojęcie to rozumiane jest jako dobrowolne i świadome wystąpienie z Kościoła katolickiego. Apostazja oznacza zerwanie komunii, czyli łączności z Kościołem, co w konsekwencji prowadzi do ekskomuniki. Dla apostaty ekskomunika następuje automatycznie, na mocy prawa kanonicznego. Wierny, który podjął decyzję o apostazji nie może prowadzić życia sakramentalnego, sprawować kościelnych urzędów i godności. W krajach, gdzie obowiązuje tzw. podatek kościelny, apostata jest z niego wyłączony. Apostazja może dotyczyć jedynie osób ochrzczonych. Akt apostazji ma formę publiczną i jest odnotowywany w księgach parafialnych. Według doktryny katolickiej, apostata wciąż pozostaje członkiem Kościoła i katolikiem, na mocy udzielonego chrztu, który jest nieusuwalny. Przywrócenie apostaty z powrotem na łono Kościoła należy do ordynariusza diecezji, który może określić ewentualne kary i formy pokutne. Motu proprio Omnium in mentem W kwietniu 2010 roku w życie weszło motu proprio papieża Benedykta XVI pt. Omnium in mentem. Zgodnie z dokumentem z Kodeksu Prawa Kanonicznego usunięto wzmianki o formalnym akcie wystąpienia z Kościoła. Oznacza to, że nie można w sensie prawnym "formalnie" wystąpić z Kościoła katolickiego. W 2008 roku Konferencja Episkopatu Polski przyjęła procedurę wobec osób, które chcą wystąpić z Kościoła. Na terenie diecezji polskich, wierni chcący dokonać apostazji przekazują proboszczowi parafii w miejscu zamieszkania własnoręcznie napisane oświadczenie. Do wniosku powinien być dołączony akt chrztu. W przeciwieństwie do innych państw, w Polsce osoba, która chce wystąpić z Kościoła, musi być pełnoletnia. Apostazja – procedura wystąpienia z Kościoła Od lutego 2016 roku obowiązuje Dekret Ogólny Konferencji Episkopatu Polski w sprawie wystąpień z Kościoła oraz powrotu do wspólnoty Kościoła. Zgodnie z tym dokumentem apostata całkowicie porzuca wiarę chrześcijańską, występując z Kościoła katolickiego i wstępując do wspólnoty religijnej niechrześcijańskiej lub pozostając poza jakąkolwiek wspólnotą religijną. Dekret zmienił obowiązujące dotychczas procedury na łatwiejsze. Zniesiono w nim obowiązek dwukrotnej wizyty u proboszcza i obecności przy tym dwóch świadków. Według wprowadzonego dekretu nie uznaje się oświadczenia woli przesłanego drogą cyfrową, pocztową lub złożonego przed urzędnikiem cywilnym. Wprowadzony dokument nie przewiduje również uzyskania zaświadczenia o wystąpieniu z Kościoła Rzymskokatolickiego, a jedynie odpis chrztu z adnotacją o apostazji. Co powinno zawierać oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła? Oświadczenie o apostazji składane u proboszcza parafii powinno zawierać: dane osobowe, datę chrztu i dane parafii chrztu, informację o dobrowolności dokonania aktu apostazji i własnoręczny podpis. Wola wystąpienia z Kościoła katolickiego zawarta w oświadczeniu powinna być przedstawiona w sposób niebudzący wątpliwości. W dokumencie należy również wyjaśnić powody dokonania aktu apostazji. Z przygotowanym pismem należy stawić się osobiście w kancelarii parafialnej. Proboszcz, przyjmujący oświadczenie, powinien podjąć "z miłością i roztropnością starania duszpasterskie, by zachęcić składającego oświadczenie woli do porzucenia jego zamiarów i obudzić wiarę zaszczepioną weń przez sakrament chrztu". Proboszcz ma obowiązek zapytać o powody i poinformować o konsekwencjach w postaci ekskomuniki. Kapłan sprawdza również, czy oświadczenie zawiera wszystkie wymagane elementy. Po przyjęciu takiego oświadczenia, proboszcz poświadcza dokument własnoręcznym podpisem i pieczęcią parafii i wysyła akt do kurii diecezjalnej. Na polecenie kurii, proboszcz wpisuje informację o apostazji do ksiąg parafialnych. Dokumentem dla apostaty, który potwierdzi wystąpienie z Kościoła jest wypis aktu chrztu z odpowiednią adnotacją, poświadczającą apostazję. Apostazja z prawnego punktu widzenia W przypadku Kościoła katolickiego Naczelny Sąd Administracyjny uznaje wyłączność prawa kościelnego w kwestii uregulowania kwestii wystąpienia z Kościoła. – Nie można zatem zwrócić się do sądu, by nakazał księdzu wykreślenie wiernego z ewidencji, osoba zainteresowana apostazją jest całkowicie zdana na regulacje kościelne, które pozwalają na dużą uznaniowość – tłumaczył w rozmowie z portalem prof. Paweł Borecki. W kwestii dokonania apostazji nie można zwrócić się o pomoc do pełnomocnika. Ewentualna pomoc mogłaby sprowadzać się do sporządzenia pisma według wytycznych dekretu. Nadal jednak to zainteresowany musi przedstawić proboszczowi swoje argumenty i motywacje. Skutki apostazji Apostazja wcale nie oznacza, że nie jest się już członkiem Kościoła. Podczas Soboru Trydenckiego przyjęto, że nie da się przestać być katolikiem, ze względu na przyjęty sakrament chrztu. Po dokonaniu wystąpienia z Kościoła, proboszcz dokonuje adnotacji na akcie chrztu, jednak nie ma możliwości uzyskania zaświadczenia o tzw. wystąpieniu z Kościoła. Treść wpisu w księdze ochrzczonych na marginesie aktu chrztu odstępcy winna mieć następującą formę: "Dnia … w Parafii … w … złożył(a) formalne oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła katolickiego". Adnotacja ta musi być odtąd umieszczana na świadectwie chrztu. Skutkiem apostazji jest zaciągnięta automatycznie kara ekskomuniki, która, jak podaje Dekret Ogólny Konferencji Episkopatu Polski w sprawie wystąpień z Kościoła oraz powrotu do wspólnoty Kościoła, wiąże się z następującymi skutkami: niemożność sprawowania i przyjmowania sakramentów oraz sprawowania sakramentaliów, zakaz ministerialnego udziału w obrzędach kultu ( funkcji chrzestnego, świadka bierzmowania, świadka zawarcia małżeństwa, itp.), zakaz wykonywania urzędów, posług i zadań w Kościele (kan. 1331 KPK); zakaz przynależenia do publicznych stowarzyszeń, ruchów i organizacji kościelnych i katolickich (kan. 316 KPK); pozbawienie pogrzebu kościelnego (kan. 1184 § 1 nr 1). Apostazja – powrót do Kościoła katolickiego Ci, którzy po pewnym czasie od dokonania aktu apostazji będą chcieli wrócić do Kościoła, mają taką możliwość. I nie ma potrzeby odnawiania przyjętych sakramentów. Powracający powinni jednak odbyć pokutę. Według Dekretu osoba, która chce powrócić do Kościoła katolickiego powinna zgłosić się do proboszcza i złożyć pisemną prośbę. Pismo powinno zawierać: dane personalne, dane dotyczące daty i parafii chrztu, dane dotyczące daty i miejsca, w którym zostało złożone oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła oraz krótką informację o okolicznościach i motywacjach wystąpienia z Kościoła oraz pragnienia powrotu do pełnej wspólnoty z nim. Proboszcz, po uznaniu, że osoba jest gotowa do powrotu do życia sakramentalnego, zwraca się w jej imieniu do biskupa miejsca, który ma możliwość uwolnienia od ciążącej kary ekskomuniki. Po powrocie do Kościoła w księdze ochrzczonych znajdzie się adnotacja o następującej treści: "Dnia … powrócił(a) do pełnej wspólnoty z Kościołem katolickim". Czytaj też:Liturgia godzin. Co to za modlitwa i jak ją odmawiać?Czytaj też:Ziemski Tron Boga. Historia i znaczenie tabernakulum
Jak wypisać się z kościoła, czyli jak dokonać aktu apostazji? Apostazja, instrukcja krok po kroku + druk do pobrania Jeżeli się zastanawiasz jak wypisać się z kościoła, czli jak dokonać apostazji i de facto jak wystąpić z kościoła katolickiego to ten artykuł jest dokładnie dla Ciebie. Dowiesz się jak wygląda apostazja krok po kroku. Poznasz również konsekwencje dokonania aktu apostazji. Zacznijmy najpierw od podstaw. Czym jest apostazja i jak wypisać się z kościoła katolickiego?Apostazją nazywamy świadome, całkowite porzucenie wiary. Obecnie słowo „apostazja” oznacza też proces porzucenia wiary od strony administracyjnej i formalnej. Jeżeli zaś mowa o prawie kanonicznym, „apostazja” to odrzucenie wiary katolickiej. Przyczyny apostazji są różne, ale każda osoba musi przejść przez ten sam proces. Jak więc wypisać się z kościoła katolickiego i dokonać apostazji? Na początek dobra wiadomość. W 2016 roku procedura dokonania apostazji została złagodzona. Jeżeli chcemy dokonać aktu apostazji, musimy uprzednio zaopatrzyć się w odpowiednie dokumenty. Te dokumenty to:trzy kopie deklaracji wystąpienia (jedna dla osoby występującej, jedna dla proboszcza, jedna dla kurii),świadectwo chrztu oraz jego kopiadowód móc dokonać apostazji, należy również być osobą pełnoletnią, z pełną zdolnością do czynności prawnych. Logo kampaniij apostazji w Hiszpanii, wzywającej do ucieczki od Kościoła katolickiego Jak dokonać apostazji? Apostazja krok po kroku! Jak wystąpić z kościoła? Jak wystąpić z kościoła katolickiego? Jak dokonać aktu apostazji? jak wypisać się z kościoła katolickiego? Jak wypisać się z kościoła katolickiego? Apostazja krok po kroku Jeśli spełniamy podane warunki, możemy zacząć akt dokonania apostazji. Przede wszystkim trzeba przygotować odpowiednie dokumenty, poprawnie je wypełnić i uzbroić się w cierpliwość. Proces dokonania apostazji przebiega zgodnie z poniższymi punktami: 1. Uzyskanie świadectwa chrztu Jeżeli z jakiś powodów nie pośiadasz tego dokumentu w domowy archimum, należy udać się do parafii, w której dokonano chrztu i poprosić o świadectwo chrztu. Jeśli jesteśmy daleko od miejsca w którym odbył się chrzest, można skontaktować się z parafią telefonicznie i za dodatkową opłatą poprosić o pocztowe wysłanie ów świadectwa na wskazany adres. 2. Óświadczenie o wystąpieniu z kościoła Zanim przyjdzie świadectwo chrztu można już zająć się wypełnieniem oświadczenia o wystąpieniu z kościoła (wzór do pobrania). Wzór można odpowiednio dopasować do swoich potrzeb. Ważne jest to, by taka deklaracja zawierała wszystkie niezbędne informacje, tj. dane osoby która występuje z kościoła, wyraźne wyrażenie woli o odstąpieniu z kościoła, motyw takiej decyzji, dokładne zaznaczenie tego, że mamy świadomość konsekwencji tego czynu oraz dane parafii w której miał miejsce chrzest i jego data. 3. Osobista wizyta w kościele Teraz przyszedł czas na osobistą wizytę w parafii. Będziemy musieli mieć przy sobie wypełnione trzy egzemplarze deklaracji o wystąpieniu z kościoła oraz przygotowane świadectwo chrztu wraz z jego kopią. Ważną informacją jest to, że udajemy się do parafii zamieszkania, a nie tej, w której miał miejsce chrzest. Jeżeli te parafie się pokrywają to świetna informacja, gdyż to przyśpiesza cały proces. Jednak istotne jest to, że musimy udać się do parafii do której podlegamy będąc zameldowanymi w danym miejscu. Istnieje możliwość, że nawet nigdy nie byliśmy w danym kościele po chociażby zmianie miejsca zamieszkania, ale nie jest to istotne i to właśnie do tej parafii należy się udać aby dokonać apostazji. Oprócz wymienionych wcześniej dokumentów, nie można zapomnieć o dowodzie osobistym. Proboszcz który będzie przyjmował nasze oświadczenie o chęci dokonania apostazji musi sprawdzić czy wszystkie dane się zgadzają. 4. Rozmowa z księdzem Po przyjęciu wszystkich dokumentów, proboszcz musi odbyć z Tobą rozmowę która ma za zadanie odwiedzenie od tej decyzji. Po tej rozmowie, w obecności proboszcza, należy złożyć podpis na wszystkich trzech kopiach oświadczenia. 5. Wysłanie wniosku do kurii Proboszcz wysyła wniosek o apostazję do kurii, gdzie wniosek jest rozpatrywany przez biskupa. Jeśli biskup nie ma żadnych zastrzeżeń i przychyla się do wniosku, informuje o tym proboszcza parafii, w której miał miejsce chrzest. 6. Adnotacja w księdze osób ochrzczonych Proboszcz dodaje adnotację o dokonaniu apostazji w księdze osób ochrzczonych. Warto po pewnym czasie od złożenia wniosku o dokonanie apostazji skontaktować się z proboszczem, aby upewnić się, że procedura przebiegła pomyślnie, bowiem parafia nie musi przekazywać żadnych dodatkowych dokumentów i informacji związanych z dokonaniem apostazji. Ta informacja potwierdzająca, najczęściej podawana w rozmowie telefonicznej, to jedyne potwierdzenie tego, że cały proces dokonania apostazji się udał. Apostazja gotowa,. Teraz już wiesz jak wypisać się z kościoła katolickiego. Jeśli zastanawiasz się, jak wypisać się z kościoła katolickiego, czyli jak dokonać apostazji, to tak właśnie wygląda ten proces. Należy jednak pamiętać, że dokonanie apostazji ma swoje konsekwencje. Po dokonaniu apostazji nie możemy mieć katolickiego pogrzebu, nie mamy prawa do przyjmowania sakramentów, nie możemy wziąć ślubu kościelnego (z wyłączeniem ślubu jednostronnego), nie możemy uczestniczyć w wydarzeniach kościelnych, nie możemy być członkiem kościelnych organizacji oraz jesteśmy wyłączeni z przetwarzania naszych danych przez kościół katolicki. Zastanów się dwa razy czy na pewno chcesz się wypisać z kościoła katolickiego i rozważ wszystkie za i przeciw. Jak wypisać się z kościoła katolickiego? Jak wystąpić z kościoła? Jak się wypisać z kościoła?
Filmy braci Sekielskich, dokument o Stanisławie Dziwiszu oraz coraz wyraźniejszy sojusz tronu z ołtarzem, widoczny przy dyskusji o skutkach wyroku w sprawie zakazu aborcji - kościół katolicki nie ma w ostatnich dobrej prasy. Sprawia to, że coraz więcej osób decyduje się na formalne opuszczenie grona wiernych i złożenie aktu apostazji. Tyle że wypisać z kościelnych papierów się nie da - na nic zdadzą się też skargi do Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Czytaj: Państwo i Kościół łamią konkordat>> Sformalizowana procedura Procedurę apostazji reguluje Dekret Ogólny Konferencji Episkopatu Polski w sprawie wystąpień z Kościoła oraz powrotu do wspólnoty Kościoła z 2016 r. Uprościł on formalności, likwidując obowiązek stawienia się na plebanii z dwoma świadkami. Na podstawie obowiązujących zapisów, apostazji może dokonać osoba pełnoletnia - musi przygotować pisemne oświadczenie. Potrzebne jest też świadectwo chrztu (jeżeli to nie jest parafia, w której ów chrzest się odbył) i dokument tożsamości. Czytaj też: Naczelny Sąd Administracyjny wobec problemu wystąpień z Kościoła katolickiego. Refleksje na kanwie postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z r., I OPS 6/17 > Oświadczenie musi zawierać: dane personalne; daty parafii i chrztu; w sposób niebudzący wątpliwości wyrażać wolę wystąpienia z Kościoła i wyjaśniać powody; informację o dobrowolności dokonania aktu; własnoręczny podpis. Z pismem trzeba się stawić osobiście. Proboszcz, który przyjmuje oświadczenie, ma obowiązek podjąć próbę przekonania apostaty in spe, by odstąpił od swego zamiaru. Pyta o powody i informuje o konsekwencji w postaci ekskomuniki. Sprawdza też, czy oświadczenie zawiera wszystkie wymagane elementy. Czytaj też: II SA/Wa 307/19, Uaktualnienie danych osobowych w księgach parafialnych a akt apostazji. - Wyrok WSA w Warszawie > Nie ma ogólnych zasad wypowiadania członkostwa - Prawo państwowe nie reguluje kwestii wystąpienia z kościoła, ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania mówi jedynie, że każdy ma prawo tak należeć, jak i nie należeć do kościoła lub związku wyznaniowego - mówi dr hab. Paweł Borecki z Zakładu Prawa Wyznaniowego z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. - Nie ma natomiast ogólnych zasad regulujących wystąpienie z kościoła. Te kwestię reguluje prawo wewnętrzne właściwego związku wyznaniowego i w przypadku związków wpisanych do rejestru MSWiA w statucie powinny być określone zasady utraty członkostwa, ale pojawia się problem, jeżeli chodzi o kościoły i związki, które nie chcą zarejestrowania, a to te największe, najbardziej wpływowe, działające na podstawie indywidualnych ustaw - dodaje. W przypadku Kościoła katolickiego Naczelny Sąd Administracyjny wyraźnie uznaje wyłączność prawa kościelnego w kwestii uregulowania kwestii wystąpienia z kościoła. - Nie można zatem zwrócić się do sądu, by nakazał księdzu wykreślenie wiernego z ewidencji, osoba zainteresowana apostazją jest całkowicie zdana na łaskę i niełaskę regulacji kościelnych, które pozwalają na dużą uznaniowość - tłumaczy prof. Borecki. Ekspert podkreśla, że wystąpienie z kościoła jest aktem głęboko intymnym, dlatego wiąże się z koniecznością osobistego stawiennictwa. Nie ma więc mowy o tym, by skorzystać z pomocy pełnomocnika. Nieskuteczne będzie też ograniczenie się do wysłania oświadczenia do właściwej parafii. Czytaj też: Ochrona danych osobowych w kościołach i związkach wyznaniowych > Nie taka gratka dla prawnika - Nasze uprawnienia nie dają umocowania, by działać przed sądem kościelnym - mówi adwokat Joanna Parafianowicz. - W tym przypadku być może można byłoby przyjąć, że pełnomocnictwo dawałoby możliwość samego złożenia pisma w imieniu zlecającego, ale żadnej innej czynności w prawie kanonicznym za klienta nie dokonamy. Widać to na przykładzie stwierdzenia nieważności małżeństw kościelnych, gdzie adwokaci nie mogą reprezentować stron na analogicznych zasadach, jak byłoby to w sądzie cywilnym. Byłby to więc marny pomysł na specjalizację - tłumaczy mec. Parafianowicz. Ewentualna pomoc mogłaby się sprowadzać do sporządzenia pisma, które według dekretu jest mocno sformalizowane. Nadal jednak to zainteresowany musi przedstawić proboszczowi swoje argumenty i motywację. A pytania, jak wynika z informacji na portalach społecznościowych, bywają wnikliwe. Lepiej więc dobrze przemyśleć, jak swoją decyzję uzasadnić. Od negatywnej decyzji proboszcza można odwołać się do kurii. Czytaj też: Apelacja w prawie kanonicznym - komentarz praktyczny > Skutki apostazji nie takie oczywiste Choć pozornie wydaje się, że gdy wszystko pójdzie zgodnie z planem, apostazja sprawi, że raz na zawsze pożegnamy się z kościołem, to w praktyce wcale tak nie jest. - Obowiązuje zasada ustalona jeszcze przez sobór trydencki, że kto raz stał się katolikiem, ten pozostaje nim do śmierci. Proboszcz na świadectwie chrztu dokonuje adnotacji, że złożono oświadczenie o wystąpieniu z kościoła. Prawo kościelne nie przewiduje też wydania zaświadczenia o tzw. wystąpieniu z kościoła. Można wspomnianą adnotacje uzyskać również na odpisie świadectwa chrztu - tłumaczy prof. Borecki. Sprawdź też: II SA/Wa 1604/14, Ustalenie przynależności skarżącego do Kościoła Katolickiego. Charakter prawny zbiorów kościelnych. - Wyrok WSA w Warszawie >>> Jest to zła wiadomość dla osób, którym bardzo zależy na ostatecznym zerwaniu z wiarą i instytucją kościoła oraz wyraźnym podkreśleniu, że nie chcą mieć z nimi nic wspólnego. Dobra natomiast dla tych, którzy po kilku miesiącach lub latach odzyskają wiarę i stwierdzą, że popełnili błąd. Mogą powrócić na łono kościoła i nie muszą odnawiać sakramentów. Oczywiście będą musieli wykazać się skruchą i odbyć pokutę. NSA: To nie sprawa UODO Nie ma też raczej szans na skłonienie władz kościelnych, by usunęły dane apostaty ze swoich ksiąg. Powołanie się na RODO nic nie da, co potwierdził ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 25 maja 2022 r., sygn. akt III OSK 2273/21. Sąd potwierdził, że Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych nie może wyegzekwować usunięcia danych z ksiąg kościelnych - kompetencje w tym zakresie posiada bowiem Kościelny Inspektor Ochrony Danych. Czytaj też: Stosunek kościelnej ochrony danych osobowych do RODO - uwagi na marginesie postanowienia krajowego sądu pracy w Norymberdze z dnia 29 maja 2020 roku, 8 TA 36/20 >>> - Przed dniem wejścia w życie RODO w Kościele katolickim obowiązywały w zakresie ochrony danych osobowych pewne reguły, jak chociażby w kwestii prowadzenia ksiąg parafialnych, gdzie z wykorzystaniem danych osobowych odnotowywano fakty udzielenia sakramentu chrztu, zawarcia małżeństwa czy śmierci członków danej wspólnoty religijnej - wskazywał NSA -Bez znaczenia jest przy tym, czy było to efektem stosowania reguł skodyfikowanych, czy też powszechnie przyjętego prawa zwyczajowego, bowiem żadne rygory, co do charakteru źródeł prawa, nie zostały zakreślone w art. 91 ust. 1 RODO - uzasadniał. Uznał, że podstawą zasad regulujących przetwarzanie danych w księgach są normy prawa kanonicznego, nie zaś przepisy RODO. Czytaj też: Ochrona danych osobowych w kościołach i związkach wyznaniowych >>> ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
Jan Wróblewski / 26 października 2020 Jakie są powody apostazji? Osoby, które podejmują się aktu apostazji, mają ku temu najróżniejsze powody. Nie sposób wymienić wszystkich, są jednak przypadki, które cechują podobne pobudki. Do jednej z nich należy nasz pogrzeb, a raczej forma, w jakiej się on odbędzie. Niektóre osoby chcą być pewne, że ich rodzina nie urządzi im katolickiego pogrzebu w sytuacji, kiedy stanowczo domagali się dla siebie pogrzebu "świeckiego". Inni tak jak wydaje się to mieć teraz miejsce w Polsce, chcą „utrzeć nosa” Kościołowi. Motywując chęć do wystąpienia ze wspólnoty, pokazaniem tej instytucji, że jej zbytnia pewność co do swojej pozycji w Państwie jest mylna. Dla jeszcze innych będzie to akt odwagi i niezależności i wiary we własne przekonania. Czym jest i ile kosztuje Apostazja? Apostazja i jej przebieg nie są specjalnie skomplikowane, wymagają jednak przebrnięcia przez szereg procedur i czasu na ich zrealizowanie. Akt apostazji został uregulowany poprzez Dekret Ogólny Konferencji Episkopatu Polski w sprawie wystąpień z Kościoła oraz powrotu do wspólnoty Kościoła. Podstawowe wymogi potrzebne do wystąpienia ze wspólnoty, to ukończone 18 lat i pełna zdolność do czynności prawnych. Pierwszym krokiem do apostazji, jest złożenie oświadczenia woli, które należy złożyć właściwemu dla naszego miejsca zamieszkania proboszczowi. Warto podkreślić, że oświadczenie musi zostać złożone osobiście, żadna inna forma nie jest akceptowana. W odróżnieniu np do zawarcia aktu małżeńskiego, apostazja nie niesie za sobą żadnych kosztów. Co powinno zawierać oświadczenie w sprawie apostazji? Oświadczenie musi zawierać nasze dane personalne oraz informacje odnośnie miejsca i daty naszego chrztu. Niezbędne jest również pisemne wskazanie źródła i powodów naszej chęci do wystąpienia z Kościoła. Oświadczenie musi również zawierać naszą wolę dokonania apostazji, która jest opatrzona klauzulą świadomości konsekwencji związanych z tym aktem. Jak przebiega apostazja? Pierwszym krokiem, jaki musi podjąć proboszcz, jest sprawdzenie wymogów formalnych. Jeśli nasze pismo spełnia wszystkie wymagania, kapłan przechodzi do przeprowadzenia z odstępcą rozmowy, która ma na celu zrozumienie i poznanie przyczyn jego decyzji. Po odbyciu takiej rozmowy ksiądz zwyczajowo podejmuje próbę przekonania nas do rezygnacji z apostazji. Procedury mówią o tym, że proboszcz przystępuje do dalszych czynności dopiero wtedy, gdy podczas rozmowy z nami zyska pewność, że chcemy wystąpić z Kościoła dobrowolnie i świadomie. Następnym krokiem jest przeprowadzenie weryfikacji oświadczenia, przez ordynariusza. Jeżeli uzna on, że wszystkie formalności zostały spełnione, poleca on naszemu kapłanowi dokonanie stosownego wpisu w księdze ochrzczonych. Warto dodać, że Kościół Katolicki nie wystawia pisemnego świadectwa dokonania apostazji. Jedynym potwierdzeniem tego aktu, jest rozbudowane o tę informację świadectwo chrztu. Jakie są konsekwencje apostazji? Do konsekwencji dokonania aktu apostazji, zaliczamy: utratę prawa do sprawowania i przyjmowania sakramentów, zakaz czynnego udziału w obrzędach, brak możliwości zostania świadkiem małżeństwa, czy rodzicem chrzestnym. Osoba, która przeszła apostazję, nie może również należeć do organizacji i stowarzyszeń kościelnych. Jednak jedną z najważniejszych konsekwencji jest utrata prawa do katolickiego pogrzebu. Czy apostazja jest nieodwracalna? Apostazja nie jest nieodwracalna. Jako odstępca, zachowujemy możliwość powrotu do wspólnoty Kościoła. W przypadku takiej chęci musimy ponownie złożyć właściwemu proboszczowi pisemne oświadczenie woli, które musi zawierać opis i informacje dotyczące naszych pobudek dotyczących zarówno wystąpienia, jak i chęci powrotu do Kościoła. Jeżeli kapłan wyrazi zgodę na powrót danej osoby do wspólnoty, zwraca się do ordynariusza, który wcześniej zdecydował o nałożeniu na tę osobę kary ekskomuniki. Następnie po uchyleniu ekskomuniki nanosi się odpowiednie adnotacje w księdze chrztów. Po przejściu wszystkich procedur odstępca może powrócić do wspólnoty kościoła, jednak wcześniej zostaje nałożona na niego stosowna pokuta. Czy dużo osób zdecydowało się na apostazję w ostatnich latach? Wedle danych zamieszczonych na stronie Intsytutu Statystki Kościoła Katolickiego w okresie 2006-2009, było tylko 1057 osób, które zdecydowały się na apostazję. Natomiast w roku 2010 było to już 459 przypadków, czyli prawie połowa liczby osób, uwzględnionych w trzech poprzednich latach. Jak czytamy w komentarzu zamieszczonym na oficjalnej stronie Instytutu: „W związku ze stosunkową niewielką skalą zjawiska, ISKK nie kontynuował prac badawczych aktów apostazji w Polsce.”. Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień. Czy ten artykuł był przydatny?
Fot. Jakub Orzechowski / Agencja Gazeta “Apostazja jak to zrobić” - to i podobne pytanie coraz częściej zadają Google’owi Polki i Polacy po wydaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji. Wyjaśniamy więc, jak to zrobić i jak tego nie robić, by wystąpienie z Kościoła katolickiego było skuteczne Liczba wyszukiwań hasła “apostazja” w Google w ostatnich dniach gwałtownie zwiększyła się po 22 października. Tego dnia na wniosek posłów PiS i Konfederacji Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis dozwalający na aborcję z powodu nieodwracalnego uszkodzenia płodu jest niekonstytucyjny. Tysiące protestujących, którzy wyszli na ulice w całej Polsce, oskarżają Kościół katolicki o współudział w doprowadzeniu do wydania tego wyroku. I mają rację. Do zaostrzenia prawa aborcyjnego osobiście przyczyniło się obecne kierownictwo polskiego Episkopatu. Jego przewodniczący abp Stanisław Gądecki w reakcji na protesty pod świątyniami zarzekał się, że to nie Kościół stanowi prawo w Polsce. Jednak jeszcze rok temu sam nawoływał do rozpatrzenia przez TK wniosku o zbadanie konstytucyjności przesłanki embriopatologicznej. Z kolei w 2018 roku prezydium KEP, do którego należy Gądecki, w 2018 roku lobbowało za zaostrzeniem prawa aborcyjnego w oficjalnym komunikacie: “Apelujemy do wszystkich parlamentarzystów, aby uszanowali prawo do życia każdego człowieka i przyjęli obywatelski projekt ustawy »Zatrzymaj aborcję«”. Gdy w końcu Trybunał wysłuchał jego apeli, abp Gądecki zakomunikował, że “przyjął wyrok TK z uznaniem”. Uznanie dla tego wyroku – choć mniej bezpośrednio – wyraził także papież Franciszek. Podczas wczorajszej audiencji ogólnej zwrócił się do pielgrzymów z Polski: „Proszę Boga, aby obudził w sercach wszystkich szacunek dla życia naszych braci, zwłaszcza najsłabszych i bezbronnych, i dał siłę tym, którzy je przyjmują i troszczą się o nie, także wtedy, gdy wymaga to heroicznej miłości” – powiedział papież. Prawdopodobnie wielu członków Kościoła uznało, że jego stanowisko w sprawie aborcji jest wystarczającym powodem, by z niego wystąpić. Inni być może myśleli o tym od dawna także z innych powodów, ale dopiero teraz poczuli się dość zmotywowani, żeby to zrobić. Niezależnie od motywu, państwo oraz Kościół mają obowiązek umożliwić taki krok. Artykuł 53 konstytucji “każdemu zapewnia wolność sumienia i religii”, co oznacza “wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru”. Dookreślenie tej wolności znajduje się w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, która daje obywatelom prawo do “należenia lub nienależenia do kościołów lub związków wyznaniowych” (art. 2, pkt 2a ustawy). Oto jak wykonać ten krok. Na zasadach Kościoła Jedynym skutecznym sposobem na formalne wystąpienie z Kościoła, jest wypełnienie procedury wyznaczonej przez polski Episkopat. Obowiązującą wersję uchwalił w październiku 2015 roku. Weszła w życie w lutym następnego roku po zatwierdzeniu przez Watykan. Nie jest skuteczne przesłanie do parafii oświadczenia o wystąpieniu z Kościoła jedynie na podstawie wyżej wymienionych przepisów polskiego prawa. W 2016 roku zapadł wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał w nim, że Główny Inspektor Danych Osobowych nie jest kompetentny do oceniania skuteczności wystąpienia z Kościoła, ponieważ jest to wewnętrzną sprawą kościoła. W rezultacie tego wyroku z Kościoła można wystąpić tylko na jego zasadach lub wcale. Szczegółowo o tym orzeczeniu oraz niezgodności kościelnej procedury z polskim prawem pisał dla Andrzej Sidorski. W tym tekście nie będziemy jednak zajmować się kwestią legalności i sensowności tej procedury, a jedynie spróbujemy pokazać, jak przejść przez nią możliwie najmniej boleśnie. Wersja uchwalona w 2015 roku jest nieco mniej skomplikowana od poprzedniej z 2008 roku. Nie trzeba już przyprowadzać na spotkanie z proboszczem dwóch świadków. Nie trzeba też przychodzić na plebanię po raz drugi po wymuszonym przez kościelne przepisy dodatkowym namyśle. Wciąż jednak wystąpienie z Kościoła składa się z kilku etapów. Jest też dostępne tylko dla osób pełnoletnich. Odstępca – używając terminu z dekretu KEP – odbiera świadectwo chrztu z parafii, w której był pisemne oświadczenie woli. Dołącza do niego odpis aktu rozmawia z proboszczem parafii. Proboszcz weryfikuje poprawność oświadczenia oraz motywację odstępcy. Ma obowiązek przekonać go do zmiany to się nie uda, proboszcz przesyła oświadczenie do kurii. Biskup kierujący diecezją ponownie weryfikuje poprawność oświadczenia. Następnie poleca parafii chrztu dokonanie adnotacji o wystąpieniu z Kościoła na akcie chrztu. Jeśli parafia znajduje się w innej diecezji, przekazuje oświadczenie jej może odebrać świadectwo chrztu z adnotacją o wystąpieniu z Kościoła można z parafii chrztu. Na każdym z tych etapów mogą pojawić się dodatkowe trudności. Poniżej wskazówki, jak sobie z nimi radzić. Odpis aktu chrztu Odpis aktu chrztu od ręki powinna wydać kancelaria parafii. Jeśli stawienie się w niej osobiście, jest utrudnione, powinna przesłać go pocztą do samej osoby ochrzczonej lub do parafii, w której ma być złożone oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła. Podstawą do przekazywania danych jest art. 34 dekretu Episkopatu o ochronie danych osobowych. W sprawie przekazania odpisu aktu chrztu trzeba dogadać się z proboszczem parafii, która go wydała. W odnalezieniu parafii i jej danych kontaktowych może pomóc ta wyszukiwarka. Z doświadczenia apostatów wynika, że niektórzy księża, słysząc o powodzie prośby o wydanie aktu, odmawiają go lub utrudniają. W takiej sytuacji można powołać się na wyżej wymieniony przepis dekretu Episkopatu. W razie problemów pomóc powinna pomóc skarga do Kościelnego Inspektora Danych Osobowych lub nawet sama zapowiedź złożenia takiej skargi. Oświadczenie woli Do wystąpienia z Kościoła konieczne jest złożenie oświadczenia na piśmie. Należy przygotować trzy egzemplarze: jeden dla siebie, jeden dla proboszcza i jeden dla kurii. Oświadczenie zgodnie z dekretem Episkopatu musi: zawierać “dane personalne” odstępcy,zawierać datę i parafię chrztu,„w sposób niebudzący wątpliwości wyrażać wolę i motywację zerwania wspólnoty z Kościołem”,zawierać informację, że odstępca odchodzi z Kościoła dobrowolnie i ze świadomością konsekwencji,być podpisana. Brak któregokolwiek z tych elementów może sprawić, że proboszcz lub biskup odrzucą oświadczenie z powodów formalnych. Wizytę na plebanii trzeba będzie wtedy powtórzyć. Wątpliwości interpretacyjne może budzić zapis o “niebudzącym wątpliwości wyrażeniu woli i motywacji”. Czy wyrażenie motywacji znaczy to samo, co podanie motywu? W sensie językowym odpowiedź brzmi: nie. Z praktyki jednak wynika, że księża zwykle wymagają podania choćby lakonicznego powodu decyzji o wystąpieniu z Kościoła. Można próbować uchylić się od jego podania, powołując się na artykuł 2 pkt 5 ustawy o gwarancji wolności sumienia i wyznania, który zapewnia obywatelom możliwość “zachowania milczenia w sprawach swojej religii i przekonań”. Nie możemy jednak zagwarantować, że taka argumentacja będzie przekonująca dla proboszcza i biskupa. Dekret nie precyzuje też co należy rozumieć przez “dane personalne”. Kościelne przepisy, dotyczące ochrony danych osobowych definiują dane osobowe (o “personalnych” nie ma w nim mowy) po prostu jako dane pozwalające zidentyfikować osobę fizyczną. W naszej ocenie imię i nazwisko oraz dane odpisu aktu chrztu powinny być wystarczające. Nie każde wystąpienie z Kościoła jest apostazją Portal podpowiada, by w oświadczeniu nie pisać, że chce się dokonać apostazji, ponieważ apostazja nie jest tym samym, co prawno-administracyjne wystąpienie z Kościoła. Apostazja to całkowite wyrzeczenie się wiary chrześcijańskiej. W sensie intelektualnym i duchowym dokonuje się go samodzielnie. Wystarczy powiedzieć sobie: “nie chcę być w Kościele” i już się w nim nie jest. W równie prosty sposób można przestać być nieformalnym apostatą. Formalne wystąpienie z Kościoła od nieformalnego różni się jednak tym, że ma skutki administracyjne: wpis do aktu chrztu, możliwe nałożenie kary kanonicznej przez biskupa, zakaz sprawowania funkcji w organizacjach kościelnych, zawierania ślubu kościelnego bez zgody biskupa itd. Poza tym powodem wystąpienia z Kościoła katolickiego może być nie tylko apostazja (całkowite wyrzeczenie się wiary), ale także herezja (odrzucenie dogmatów lub ich części) lub schizma (odrzucenie zwierzchności papieża). Każdy z nich jest wystarczającym powodem do dokonania formalnego aktu wystąpienia z Kościoła. Wzór W sieci można znaleźć wiele gotowych wzorów deklaracji. Skorzystanie z nich bywa wykorzystywane przez proboszczów do zakwestionowania “niebudzącej wątpliwości woli i motywacji” zerwania z Kościołem. Oryginalność oświadczenia nie jest jednak wymogiem stawianym przez dekret Episkopatu. Poniżej podajemy więc przykładową treść oświadczenia, pozostawiając czytelnikom miejsce na własną inwencję. Przykładowe oświadczenie woli [Miejscowość, data]OŚWIADCZENIE WOLINa podstawie art. 53 par. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 2 pkt 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz Dekretu Ogólnego Konferencji Episkopatu Polski w sprawie wystąpień z Kościoła oraz powrotu do wspólnoty Kościoła uchwalonego 7 października 2015 r. niniejszym oświadczam wolę wystąpienia ze wspólnoty wiernych Kościoła na podstawie art. 14 Dekretu ogólnego w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych w Kościele katolickim proszę o niezwłoczne usunięcie moich danych z kościelnych zbiorów danych osobowych poza danymi, które dotyczą udzielonych sakramentów. Ponadto proszę o naniesienie adnotacji o moim wystąpieniu z Kościoła tam, gdzie usunięcie danych nie jest tę decyzję z własnej i nieprzymuszonej woli, w zgodzie z własnym sumieniem, świadomy/a wszelkich konsekwencji kanonicznych z tym związanych. Motywuję ją ….Proszę o pisemne potwierdzenie dokonania stosownej adnotacji w księdze chrztu. Zgodnie z ww. dekretem Konferencji Episkopatu Polski powinien on mieć następującą formę: „Dnia … w Parafii … w … złożył/a formalne oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła katolickiego”.Do niniejszego pisma załączam odpis aktu chrztu.[Imię i nazwisko] [czytelny podpis] Rozmowa z proboszczem Proboszcz będzie próbował nawrócić odstępcę. Taki ma obowiązek. Po weryfikacji formalnych wymagań oświadczenia oraz tożsamości dekret Episkopatu nakazuje proboszczowi „podjąć z miłością i roztropnością starania duszpasterskie, by zachęcić składającego oświadczenie woli do porzucenia jego zamiarów i obudzić wiarę zaszczepioną weń przez sakrament chrztu”. Nie obędzie się też bez wypytywanie o szczegóły motywacji. Kapłan musi „przeprowadzić pełną troski rozmowę duszpasterską, aby rozeznać, jakie są przyczyny decyzji”. Proboszcz ma też obowiązek pouczenia o prawno-kanonicznych konsekwencjach wystąpienia z Kościoła. Na odstępcę biskup może zaciągnąć ekskomunikę, której skutkami są: niemożność sprawowania i przyjmowania sakramentów i sakramentaliów (to np. egzorcyzmy, wykonywanie znaku krzyża, namaszczenie),zakaz ministerialnego udziału w obrzędach kultu ( funkcji chrzestnego, świadka małżeństwa),zakaz przynależenia do publicznych stowarzyszeń i ruchów i organizacji kościelnych i katolickich,pozbawienie pogrzebu kościelnego. Ta rozmowa jest wpisana w procedurę, może być więc trudno przekonać księdza, by od niej odstąpił. Portal radzi: “Można próbować delikatnie zwracać księdzu uwagę, że decyzję już powzięliśmy i chcemy przejść do konkretów. Gdy ksiądz powie nam już wszystko, co ma do powiedzenia i poczuje, że zrobił wszystko, co w jego mocy, abyśmy zmienili nasze zdanie – wtedy wszystko powinno już pójść sprawnie”. Nie zawsze bywa jednak tak gładko. Zdarza się, że księża bez słowa odmawiają przyjęcia oświadczenia, drwią z apostatów, grożą im piekłem, a nawet policją, jak zdarzyło się dwa lata temu w parafii we Wrocławiu. Policjanci, którzy przybyli na miejsce, pomogli jednak przekonać proboszcza do przyjęcia deklaracji i pouczyli, że za kolejne bezpodstawne wezwanie policji grozi mu mandat. Rola biskupa Jeśli proboszcz po rozmowie “nabył pewność moralną”, że decyzja o wystąpieniu z Kościoła jest autonomiczna i niezachwiana, przesyła kopię oświadczenia oraz kopię aktu chrztu do kurii swojej diecezji. Oryginał oświadczenia składa do archiwum parafii. Jeśli proboszcz nie dał się przekonać, także powiadamia o tym biskupa. Biskup diecezji ponownie weryfikuje formalną poprawność oświadczenia. Jeśli przechodzi ono test, biskup poleca proboszczowi parafii chrztu naniesienie adnotacji w księdze chrztu. Jeśli parafia chrztu jest w innej diecezji, przekazuje informację o wystąpieniu z kościoła odpowiedniemu biskupowi. Adnotacja w księdze chrztu zgodnie z dekretem KEP ma ustaloną formę: „Dnia … w Parafii … w … złożył/a formalne oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła katolickiego”. Odpis aktu z taką adnotacją jest jedynym potwierdzeniem wystąpienia z Kościoła, jakie można otrzymać. Taki odpis parafia chrztu powinna przesłać do parafii zamieszkania. Znów mogą jednak pojawić się trudności lub opóźnienia, o których pisaliśmy wyżej. Konsekwencje Poza opisanymi wyżej konsekwencjami kanonicznymi i dotyczącymi danych osobowych, wystąpienie z Kościoła może też mieć znaczenie statystyczne. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego w swoich rocznikach co prawda nie podaje liczby wystąpień z Kościoła ani liczby wiernych. Liczy jedynie odsetek uczestniczących w mszy i przystępujących do komunii w odniesieniu do liczby zobowiązanych do tego wiernych. Liczbę wystąpień z Kościoła ISKK policzył jednak w 2010 roku. W tamtym roku dokonano 459 apostazji. W poprzednich czterech latach wystąpiło z Kościoła kolejne 1 057 osób. Nawet po tych szczątkowych danych widać spory przyrost apostazji. W latach 2006-2009 średnia wynosiła 264, czyli o 195 mniej niż w roku badania. Mimo to, jak czytamy na stronie instytutu, “w związku ze stosunkowo niewielką skalą zjawiska, ISKK nie kontynuował prac badawczych aktów apostazji w Polsce”. Jak dowiadujemy się od ks. dr. Wojciecha Sadłonia, dyrektora ISKK, w 2010 roku dane ze wszystkich parafii z inicjatywy instytutu zebrały poszczególne diecezje, a ISKK jedynie je zestawił. Od tamtej pory badania nie powtórzono, bo “zjawisko nie jest masowe”. Gdyby takim się stało, instytut mógłby powtórzyć badanie z własnej inicjatywy lub na prośbę Episkopatu. Młodzi się laicyzują Bardziej aktualnych danych dostarcza GUS. W 2018 roku na pytanie: „Do jakiego wyznania religijnego (kościoła lub związku wyznaniowego) Pan/Pani należy?” 93,5 proc. respondentów odpowiedziało: “kościół rzymskokatolicki”. To wynik 0,9 pkt proc. niższy niż trzy lata wcześniej. W tym czasie nie zmienił się jednak odsetek osób nienależących do żadnego wyznania: wynosi on 3,1 proc. O 0,7 pkt proc. wzrósł za to wskaźnik osób odmawiających odpowiedzi. Warto wspomnieć, że badanie przeprowadzono w maju 2018 roku, czyli przed premierą filmu “Kler”, przed filmami braci Sekielskich oraz serią skandali pedofilskich z obecnego roku. Także w 2018 roku niezależna amerykańska firma badawcza Pew Research Center porównała religijność ludzi przed czterdziestką i po czterdziestce w 108 państwach na całym świecie. Wynikało z niego, że ze wszystkich przebadanych państw, największy spadek religijności z generacji na generację nastąpił w Polsce. Polska była globalnym liderem pokoleniowego spadku religijności w dwóch kategoriach (chodziło o deklaracje “biorę udział w mszach co najmniej raz w tygodniu” oraz “religia jest bardzo ważna”). Cotygodniowe uczestnictwo w mszach deklarowało 55 proc. Polaków i Polek powyżej 40 roku życia. Wśród młodszych – tylko 26 proc. Różnica wyniosła więc aż 29 punktów procentowych. Daniel Flis Dziennikarz Absolwent filozofii UW i Polskiej Szkoły Reportażu. Wcześniej pisał dla "Gazety Wyborczej". Był nominowany do nagród dziennikarskich. Przeczytaj także: Masz cynk? Włącz powiadomienia Otrzymuj na bieżąco powiadomienia o tym, że pojawił się nowy artykuł w kręgu Twoich zainteresowań. Potwierdź wyłączenie powiadomień Czy na pewno chcesz wyłączyć powiadomienia?
oświadczenie woli akt apostazji
